Nieuws

Welkom Kroatië !

Door Seppe Schoeters en Laurien Vandijck

1 januari 2023 was een spannende dag voor meer dan 4 miljoen Kroaten. Kroatië voerde de euro in en werd zo het twintigste land van de eurozone.

De eurozone heeft er een nieuw lid bij. Acht jaar na Litouwen (in 2015) is Kroatië, vanaf 1 januari 2023, het twintigste land dat de euro officieel invoert. Wij maken van deze gelegenheid gebruik om het kersverse euroland aan jullie voor te stellen. 

Kroatië, gelegen in Zuidoost-Europa, is met zijn 56 610 km² bijna twee keer zo groot als België. Naast het vasteland telt Kroatië meer dan 1 200 eilanden, waaronder de populaire vakantiebestemmingen Krk, Hvar en Brač. In totaal zijn slechts 48 van die eilanden bewoond. Ondanks zijn oppervlakte telt het land maar vier miljoen inwoners, dat is ongeveer een derde van het totaal aantal inwoners van België. In Zagreb, de hoofdstad van Kroatië, wonen één miljoen mensen. Het land huisvest een tiental monumenten die op de UNESCO werelderfgoedlijst staan, waaronder het middeleeuwse Dubrovnik, de Plitvicemeren en het paleis van Diocletianus in Split. 

Hoewel Kroatië vandaag de dag een onafhankelijke staat is, is dat niet altijd zo geweest. Voordien behoorde het land tot verschillende grote rijken zoals het Ottomaanse rijk, de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en het communistische Joegoslavië. In 1991 scheurde Kroatië zich af van Joegoslavië en verklaarde het zich onafhankelijk. De internationale gemeenschap erkende Kroatië als een onafhankelijke staat, waarna het land in 1992 lid werd van de Verenigde Naties. 

Meteen na de onafhankelijkheid voerde Kroatië de Kroatische dinar in als munteenheid. Deze munt had dezelfde waarde als de Joegoslavische dinar en gedurende een jaar konden beide munten naast elkaar gebruikt worden. Vanaf 1992 werd de Kroatische dinar het enige wettige betaalmiddel van het land. Kroatië had echter te kampen met een hoge inflatie die voortkwam uit de economische crisis die woedde in Joegoslavië. Door een eigen monetair beleid te voeren, slaagde Kroatië erin om de prijzen te stabiliseren en internationale reserves op te bouwen. In mei 1994, zeven maanden nadat het land de inflatie terug op een normaal niveau wist te krijgen, introduceerde Kroatië op zijn nationale feestdag een nieuwe nationale munteenheid: de kuna. Naast een eigen volkslied, vlag en leger vervolledigde de kuna het lijstje van kenmerkende bouwstenen voor een autonome staat.

© wikimedia commons - Richard Mortel
Gouverneur Boris Vujčić geeft op 1 januari 2023 een verklaring aan de pers voor het gebouw van de Kroatische Nationale Bank in Zagreb. © Zoran Marinovic for the EUropean Central Bank, licensed under CC BY-NC-ND 2.0

Niettegenstaande Kroatië zich al in 2004 kandidaat stelde om lid te worden van de Europese Unie, duurde het tot 2013 voordat het verzoek tot toetreding werd goedgekeurd. Van een overschakeling naar de euro was evenwel nog niet meteen sprake. Pas in 2017 begon de Kroatische centrale bank samen met de overheid voorzichtig na te denken over de invoering van de euro. Er werd een stappenplan uitgestippeld voor een geleidelijke en vlotte overgang. In 2020 kwam het plan in een stroomversnelling. De Europese Centrale Bank (ECB) ging akkoord met het verzoek van Kroatië om een nauwe samenwerking aan te gaan en Kroatië werd toegelaten tot het ERM-II, het Europees Wisselkoersmechanisme. De kuna kreeg daardoor een relatief stabiele wisselkoers (met fluctuatiemarge van ± 15%) ten opzichte van de euro. In juli 2022 stelde de ECB een definitieve koers vast: 1 euro is 7,53450 kuna. 

Lidmaatschap van het ERM-II zorgt voor een stabilisatie van de wisselkoers. Voor landen die willen toetreden tot de eurozone is dat een cruciale voorwaarde. In het Verdrag van Maastricht (1992) werden de convergentiecriteria, de voorwaarden om een euroland te mogen worden, opgesteld. Een stabiele wisselkoers is daar een van, maar ook prijsstabiliteit en gezonde overheidsfinanciën zijn van groot belang. In juli 2022 kreeg Kroatië, na een positief convergentierapport van de ECB, groen licht om over te schakelen naar de euro.  

Met de omschakeling naar de euro neemt Kroatië afscheid van haar nationale munteenheid en de daarbij horende symbolen van het land. De eurobiljetten zijn immers voor alle lidstaten hetzelfde. De euromunten daarentegen laten wel nog ruimte voor een eigen inbreng op de nationale zijde. Hoe zag de kuna eruit en op welke manier wordt de Kroatische identiteit weergegeven op de nieuwe Kroatische euromunten? 

De kuna was de officiële munteenheid van Kroatië. Een kuna kon opgedeeld worden in 100 lipa. De woorden “kuna” en “lipa” zijn allebei afgeleid uit de natuur. Dit is een opmerkelijk verschil ten opzichte van veel andere munteenheden waarvan de naam gebaseerd is op gewichtseenheden (denk maar aan de pond, dollar, dinar, …). “Kuna” betekent “marter” in het Kroatisch. Vanaf de middeleeuwen werd de pels van dit dier een belangrijk betaalmiddel in Zuidoost-Europa. “Lipa” is dan weer een linde, een boom die vaak terugkeert als symbool in de Slavische mythologie. 

De afbeeldingen op de kuna en de lipa geven een inkijk in de natuurlijke, geschiedkundige en culturele rijkdom van het land. De munten (1-2-5-10-20-50 lipa en 1-2-5 kuna) hadden lokale fauna en flora zoals een beer, een nachtegaal, olijven of een wijnrank als beeltenis. De biljetten (met coupures van 5-10-20-50-100-200-500 en 1000 kuna) werden dan weer gesierd met bekende Kroaten op de voorzijde en de steden met hun culturele bezienswaardigheden op de achterzijde.

De voorzijde van het veelgebruikte biljet van 50 kuna zet de gerenommeerde barok dichter Ivan Gundulić (1589-1638) in de kijker. Op de achterzijde gaat het historische stadsgedeelte van Dubrovnik met alle aandacht lopen. © Museum van de Nationale Bank van België

foto's: 2 euro: Ivan Šivak / 1 euro: Jagor Šunde, David Čemeljić and Fran Zekan / 50, 20,10 cent: Ivan Domagoj Račić / 5-2-1 cent: Maja Škripelj

 

In 2022 begon de voorbereiding voor de omwisseling van de kuna naar de eenheidsmunt. Via een openbare ontwerpwedstrijd werden de beeltenissen op de nationale zijde van de euromunt gekozen. Het typische schaakbordpatroon van het Kroatische wapenschild fungeert als achtergrond van bijna alle munten.  

Op de 2-euromunten staat de geografie van Kroatië centraal. De 1-euromunt legt met een knipoog de link naar de oude munt, de kuna, met een gestileerde beeltenis van een marter. De beroemde wetenschapper Nikola Tesla werd als thema gekozen voor de muntstukken van 50, 20 en 10 eurocent. De uitvinder werd geboren in Smiljan, een dorp in het huidige Kroatië. Op de kleinste munten van 5, 2 en 1 eurocent worden de letters HR afgebeeld. Dat is de afkorting van Kroatië in Glagolitische letters. Het Glagolitisch alfabet is het oudste Slavische schrift en verdiende daarom een plaats op de Kroatische zijde van de eenheidsmunt. 

Dankzij de toetreding van Kroatië tot de eurozone breken voor muntverzamelaars boeiende tijden aan: zij kunnen op zoek gaan naar euromunten met de Kroatische nationale zijde om hun collectie te vervolledigen. Ben je niet zo een fan van munten? Dan kan je het waarschijnlijk nog steeds appreciëren dat het als toerist nu mogelijk is om met de euro te betalen in het zonnige Kroatië!